جرایم کیفری، انواع و مجازات آن
جرایم کیفری شامل دسته ای از جرایم می شوند که توسط دادگاهها تحت پیگیری قرار می گیرند. دادگاه های کیفری وظیفه رسیدگی به پرونده هایی را دارند که در آنها افراد متهم به ارتکاب اعمال غیرقانونی، مانند جرایم مرتبط با مواد مخدر، متهم شدهاند. با توجه به قوانین مجازات اسلامی، اگر فرد متهم مجرم شناخته شود، مجازات لازم برای او تعیین میشود. دادگاه کیفری که بخشی از سیستم قضایی است، برای بررسی این نوع جرایم به ثبت شکایت نیاز دارد. قاضی با استناد به شکایت کیفری، حکم مجازات را صادر می کند. شاکی باید اطلاعات کاملی از جمله نام، نشانی و توضیحات دقیق به همراه مستندات مرتبط را به دادگاه ارائه دهد تا پرونده بررسی شود.
انواع جرایم کیفری
انواع جرایم کیفری به دستههای مختلفی تقسیم میشوند که در اینجا به مهمترین آنها اشاره میکنیم:
- جرایم مالی: این دسته شامل جرایمی است که به دلیل مسائل مالی و اقتصادی ارتکاب مییابند. متهمان در این موارد با توجه به شدت جرم ممکن است به مجازاتهایی مانند زندان، سلب خدمت، یا انفصال از خدمت محکوم شوند.
- رشوه و ارتشاء: در صورتی که کارکنان قوای سهگانه، نیروهای مسلح، یا مأمورین خدمات عمومی به طور مستقیم یا غیرمستقیم وجهی را به عنوان رشوه دریافت کنند، طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران، این افراد به زندان و انفصال از خدمات محکوم میشوند.
- تحصیل مال از طریق نامشروع: اموالی که از طریق تقلب در توزیع کالا یا واردات و صادرات غیرمجاز به دست میآید، غیرقانونی محسوب میشود. علاوه بر رد مال، فرد متخلف به حبس از ۳ ماه تا ۲ سال و پرداخت جریمه نقدی نیز محکوم میشود.
- خیانت در امانت: اگر فردی مالی را به عنوان امانت یا وکالت دریافت کرده و آن را مورد سوءاستفاده قرار دهد یا باعث مفقودی آن شود، طبق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی تعزیرات، به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.
- پولشویی: هرگونه به دست آوردن مال از طرق غیرقانونی و تبدیل آن به منابع قانونی جرم پولشویی است. طبق ماده ۹ قانون مبارزه با پولشویی، فرد متخلف علاوه بر بازگشت درآمد، به پرداخت جریمه نقدی معادل یک چهارم اموال به دست آمده نیز محکوم میشود.
دعاوی کیفری در کجا رسیدگی می شوند؟
پس از آشنایی با انواع جرایم کیفری، مهم است که بدانید این دعاوی در کجا رسیدگی میشوند. دعاوی کیفری به طور کلی در دادگاههای کیفری مورد بررسی قرار میگیرند و این دادگاهها به دستههای مختلفی تقسیم میشوند، که شامل موارد زیر است:
- دادگاه کیفری یک: این دادگاهها در مراکز هر استان مستقر هستند و به جرایمی با شدت بالا رسیدگی میکنند، از جمله قتل، زنا، لواط، حبس ابد، قطع عضو، دیه، جرایم سیاسی و مطبوعاتی، و همچنین جرایم با مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر.
- دادگاه کیفری دو: این دادگاهها در حوزه قضایی شهرستانها مستقر هستند و به جرایم متنوعتری رسیدگی میکنند. این دادگاهها برای رسیدگی به جرایم با شدت کمتر نسبت به دادگاه کیفری یک، طراحی شدهاند.
- دادگاه نظامی: دادگاههای نظامی به جرایم نظامی و انتظامی مرتبط با مأموران و افسران در حین خدمت یا در زمان وظیفه رسیدگی میکنند.
- دادگاه انقلاب: این دادگاهها به مسائل مرتبط با امنیت داخلی و خارجی رسیدگی میکنند. شامل مواردی مانند محاربه، جرایم مربوط به مواد مخدر و قاچاق اسلحه، توهین به مقامهای جمهوری اسلامی، و مسائل خاص دیگر است.
- دادگاه اطفال و نوجوانان: این دادگاهها به جرایم ارتکابی توسط افراد زیر هجده سال رسیدگی میکنند. طبق ماده ۱۴۶ قانون مجازات اسلامی، افراد نابالغ مسئولیت کیفری ندارند و تنها اقدامات تأمینی و تربیتی برای آنها اعمال میشود.
تمامی این دادگاهها مطابق با ماده ۲۴۹ قانون آیین دادرسی کیفری به رسیدگی به پروندههای کیفری پرداخته و در هر مورد، با توجه به نوع جرم و شدت آن، تصمیمات قانونی مناسب را اتخاذ میکنند.
انواع مجازات جرایم کیفری
بر اساس قوانین مجازات اسلامی، هر رفتار یا ترک عملی که منجر به مجازات شود، به عنوان جرم شناخته میشود و برای آن مجازات مشخصی تعیین میشود. در این راستا، چهار نوع مجازات اصلی طبق قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است:
- مجازات حدود: این مجازاتها برای جرایمی که نوع و کیفیت آنها به وضوح در شرع ذکر شده، تعیین میشود. حدود شامل مجازاتهایی مانند قطع دست برای سرقت، شلاق برای زنا، و موارد مشابه هستند که در متون دینی و شرعی مشخص شدهاند.
- مجازات قصاص: قصاص مربوط به جنایات عمدی است که به نفس، اعضا یا منافع فرد آسیب میزند. این نوع مجازات به معنای تلافی عمل جنایتکارانه است و معمولاً شامل مجازاتهایی نظیر اعدام یا قطع عضو برای جنایات عمدی میشود.
- مجازات دیات: دیات مربوط به جبران خسارتهای مالی ناشی از جنایات غیرعمدی است. این مجازات به عنوان جبران مالی برای آسیبهایی که به نفس یا اعضای بدن فرد غیرعمدی وارد شده، دریافت میشود.
- مجازات تعزیری: این مجازاتها برای جرایم غیرعمدی و دیگر جرایم که در شرع مشخص نشدهاند، تعیین میشود. دادگاه میتواند با توجه به شرایط پرونده و شدت جرم، تغییراتی در مجازات تعزیری در نظر بگیرد. مجازاتهای تعزیری شامل حبس، شلاق، جریمه نقدی و دیگر اقدامات اصلاحی هستند.
جرایم میتوانند به دو دسته عمدی و غیرعمدی تقسیم شوند. جرایم عمدی زمانی هستند که فرد از انجام عمل مجرمانه آگاه است و قصد آن را دارد. جرایم غیرعمدی زمانی اتفاق میافتد که فرد بدون قصد و به صورت ناگهانی عمل مجرمانهای را مرتکب میشود.
همچنین، برخی جرایم ممکن است جرم مادی صرف باشند که در آنها سوءنیت به وضوح قابل مشاهده است، مانند تخلفات راهنمایی و رانندگی یا صدور چک بلامحل. مجازات برای این نوع جرایم نیز باید طبق اصول قانونی، شخصی، فردی و به طور مساوی اجرا شود.