صغیر ممیز و غیر ممیز
در قوانین ایران، به‌ویژه در حقوق مدنی و کیفری، صغیر یا فرد نابالغ به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز. این تقسیم‌بندی تأثیرات متفاوتی بر حقوق و مسئولیت‌های حقوقی و کیفری این افراد دارد.
صغیر ممیز و غیر ممیز
- صغیر ممیز: فردی که در سنین پایین‌تر از ۱۸ سال قرار دارد اما توانایی تشخیص درست از نادرست را دارد. این فرد قادر به درک و تصمیم‌گیری در مورد مسائل مختلف است و در برخی موارد، مسئولیت‌های قانونی به او تحمیل می‌شود.
- صغیر غیر ممیز: فردی که به سن بلوغ نرسیده و توانایی تشخیص و درک لازم برای انجام امور حقوقی را ندارد. این فرد از نظر قانونی به‌طور کلی قادر به انجام معاملات و قراردادهای قانونی نیست.
تقسیم‌بندی معاملات صغیر
طبق قوانین کیفری ایران، معاملات صغیر به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- معاملات صرفاً نافع: این دسته از معاملات به نفع صغیر است و موجب سود یا منفعت او می‌شود. برای مثال، اگر صغیر ممیز مالی را خریداری کند که برای او مفید است، این معامله قانونی و معتبر است.
- معاملات صرفاً مضر: این دسته از معاملات به ضرر صغیر است و موجب زیان او می‌شود. چنین معاملاتی به‌طور کلی برای صغیر غیرممکن است و یا نیاز به تایید و نظارت قانونی دارد.
- معاملات با احتمال نفع و ضرر: در این معاملات، احتمالاً هم نفع و هم ضرر برای صغیر وجود دارد. به طور معمول، این معاملات نیاز به بررسی و تایید قانونی دارد تا اطمینان حاصل شود که حقوق صغیر حفظ شده است.
این تقسیم‌بندی‌ها به‌طور خاص برای حفظ حقوق و منافع صغیران و جلوگیری از سوء استفاده از آنها طراحی شده‌اند.
اصطلاح “صغیر” به معنای فردی است که به سن بلوغ شرعی نرسیده است و به طور کلی در قانون به کسی اطلاق می‌شود که از نظر قانونی هنوز به مرحله‌ای نرسیده که بتواند به طور کامل حقوق و مسئولیت‌های قانونی را بر عهده گیرد.
ریشه لغوی و معنای صغیر
- ریشه لغوی: واژه “صغیر” از زبان عربی به معنای “خرد” و “کوچک” گرفته شده است. این کلمه به‌طور کلی به افرادی که هنوز به سن بلوغ نرسیده‌اند اطلاق می‌شود.
تعریف و کاربرد
- پیش از سال ۱۳۶۱: در قوانین پیشین ایران، صغیر به افرادی که به سن بلوغ شرعی نرسیده بودند، یا به عبارت دیگر، زیر ۱۸ سال بودند، اطلاق می‌شد.
- پس از اصلاحات ۱۳۶۱: با اصلاحاتی که در قانون مدنی صورت گرفت و حذف ماده ۱۲۰۹، سن ۱۸ سال به عنوان سن بلوغ شرعی به رسمیت شناخته نشد. در نتیجه، به‌طور کلی صغیر به فردی اطلاق می‌شود که به سن بلوغ شرعی نرسیده است و به‌طور کلی زیر ۱۸ سال نیز در این تعریف قرار می‌گیرد.
معادل‌های زبان عامیانه
در زبان عامیانه، به جای واژه “صغیر”، اصطلاحاتی مانند خردسال، کودک، طفل و بچه به‌کار می‌رود که به معنای فردی است که هنوز به سن بلوغ و رشد کامل نرسیده است.
در نتیجه، صغیر به‌طور کلی به افراد زیر سن قانونی که قادر به انجام معاملات قانونی و بر عهده گرفتن مسئولیت‌های کامل قانونی نیستند، اطلاق می‌شود.
سن صغیر در قانون
در نظام حقوقی ایران، سن صغیر و بلوغ به‌طور مشخص در قوانین مدنی و شرعی تعریف شده است. این تعریف‌ها به تعیین حدود حقوق و مسئولیت‌های قانونی افراد نابالغ کمک می‌کنند.
۱٫ تعریف سن صغیر
- سن بلوغ: طبق تبصره ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، سن بلوغ برای پسران ۱۵ سال تمام قمری و برای دختران ۹ سال تمام قمری است. به عبارت دیگر، فردی که کمتر از این سنین است، به عنوان صغیر شناخته می‌شود.
- سن صغیر: قبل از رسیدن به سن بلوغ، فرد به عنوان صغیر شناخته می‌شود. این سنین به عنوان معیار قانونی برای تعیین ظرفیت حقوقی و توانایی تصمیم‌گیری قانونی در نظر گرفته می‌شود.
۲٫ نکاح و سن قانونی
- سن نکاح برای دختران: برای نکاح، سن قانونی دختر باید ۱۳ سال تمام شمسی باشد. ازدواج دختران زیر ۱۳ سال، به اجازه ولی (والد یا سرپرست قانونی) نیاز دارد.
- سن نکاح برای پسران: برای نکاح، سن قانونی پسران ۱۵ سال تمام شمسی است.
در نتیجه، در قانون ایران، افراد زیر سن بلوغ (پسران زیر ۱۵ سال قمری و دختران زیر ۹ سال قمری) به عنوان صغیر شناخته می‌شوند و برای انجام برخی از امور حقوقی و قانونی، نیاز به نظارت و اذن ولی دارند. همچنین، سن قانونی برای نکاح دختران و پسران به ترتیب ۱۳ و ۱۵ سال شمسی تعیین شده است.