مالیات بر ارث در قانون ایران
مالیات بر ارث یکی از مالیاتهای مهم و پیچیده در سیستم مالیاتی هر کشور است. در ایران نیز طبق قانون مالیاتهای مستقیم، اموالی که از فرد فوتشده به وارثان انتقال مییابد، مشمول مالیات بر ارث میشود. این مالیات بهطور خاص بر اساس طبقات مختلف وارثان و نوع اموال متفاوت است. در این مقاله، به بررسی اموالی که شامل مالیات بر ارث میشوند، اموالی که از مالیات معاف هستند و نحوه محاسبه مالیات بر ارث میپردازیم.
اموال مشمول مالیات بر ارث (ماده ۱۹):
بر اساس ماده ۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم، کلیه اموالی که پس از فوت فرد به وارثان منتقل میشود، مشمول مالیات بر ارث میگردند. این اموال شامل موارد مختلفی هستند که در ادامه به تفصیل توضیح داده شدهاند:
- ماترک متوفی:
ماترک به تمام اموال و داراییهای فرد فوتشده اطلاق میشود که شامل اموال منقول و غیرمنقول است. اموال غیرمنقول مانند خانه، زمین، و ساختمان و اموال منقول شامل خودرو، طلا و جواهرات میشود. - مطالبات قابل وصول:
این مطالبات به بدهیهایی اطلاق میشود که دیگران به فرد فوتشده داشتهاند و پس از فوت، به وارثان منتقل میشود. همچنین حقوق مالی مانند سرقفلی، سهام و سایر داراییهای اقتصادی که به فرد تعلق داشتهاند نیز جزو ماترک به حساب میآید. - دیون متوفی:
در محاسبه ماترک، بدهیهای فرد فوتشده از اموال وی کسر میشود. این بدهیها شامل هزینههای کفن و دفن، دیون قانونی و سایر بدهیهایی است که مستند به مدارک قانونی باشد. - کسر هزینهها:
برای محاسبه ماترک، هزینههای کفن و دفن متوفی بهطور معقول و در حدود عرف و عادت از مجموع اموال متوفی کسر میشود. همچنین واجبات مالی و عبادی مانند زکات، خمس و سایر واجبات شرعی از ماترک کسر میگردد.
اموال غیرمشمول مالیات بر ارث (ماده ۲۴):
بر اساس ماده ۲۴ قانون مالیاتهای مستقیم، برخی از اموال از شمول مالیات بر ارث خارج هستند. این اموال شامل موارد زیر است:
- وجوه و مزایای شغلی و بازنشستگی:
اموالی که بهعنوان مزایای شغلی یا بازنشستگی به وارثان پرداخت میشود، از مالیات بر ارث معاف هستند. این موارد شامل بیمه عمر، خسارت فوت، پساندازهای پایان خدمت و سایر مزایای شغلی میشود. - اموال دیپلماتیک:
طبق قراردادهای بینالمللی، اموال منقول متعلق به دیپلماتها که تحت شرایط خاص در قراردادهای وین (سالهای ۱۳۴۰، ۱۳۴۲، ۱۳۵۳) مقرر شده، از مالیات بر ارث معاف هستند. این اموال باید طبق شرایط مشخص شده در قراردادهای مذکور باشد. - اموال وقفشده یا نذر شده:
اگر فرد فوتشده اموالی را بهطور وقف یا نذر به مؤسسات و سازمانهای خیریه یا دینی اختصاص داده باشد، این اموال نیز از پرداخت مالیات بر ارث معاف خواهند بود. - اموال مالی:
هشتاد درصد اوراق مشارکت و سپردههای بانکی متوفی در بانکهای ایرانی و شعب خارجی این بانکها، همچنین پنجاه درصد ارزش سهام متوفی در شرکتهایی که سهام آنها در بورس پذیرفته شده است، از مالیات بر ارث معاف هستند. همچنین چهل درصد ارزش سهامالشرکه متوفی در شرکتهای غیر بورسی و چهل درصد از ارزش خالص داراییهای متوفی در واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی از شمول مالیات بر ارث خارج است.
معافیتهای خاص (ماده ۲۵):
وراث طبقات اول و دوم (پدر، مادر، فرزند و نوه، اجداد، برادر و خواهر) در خصوص اموال شهدای انقلاب اسلامی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. این معافیت نیازمند تأیید شهادت از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران یا بنیاد شهید است.
نرخهای مالیات بر ارث:
مالیات بر ارث بر اساس میزان ارث و طبقات مختلف وارثان محاسبه میشود. این نرخها بسته به طبقه وارث و ارزش اموال متوفی متغیر است:
- طبقه اول: شامل فرزند، والدین، همسر و نوهها است.
- تا ۵۰ میلیون ریال، مالیات ۵ درصد است.
- تا ۲۰۰ میلیون ریال، مالیات ۱۵ درصد از مازاد ۵۰ میلیون ریال است.
- تا ۵۰۰ میلیون ریال، مالیات ۲۵ درصد از مازاد ۲۰۰ میلیون ریال است.
- از ۵۰۰ میلیون ریال به بالا، مالیات ۳۵ درصد از مازاد ۵۰۰ میلیون ریال است.
- طبقه دوم: شامل اجداد، برادران و خواهران و فرزندان آنها است.
- نرخهای مالیاتی در این طبقه بیشتر از طبقه اول است و از ۱۵ درصد شروع شده و تا ۴۵ درصد میرسد.
- طبقه سوم: شامل عمو، عمه، دایی و خاله و فرزندان آنها است.
- در این طبقه نرخها از ۳۵ درصد شروع میشود و میتواند به ۶۵ درصد برسد.
نتیجهگیری:
مالیات بر ارث بهطور مشخص بر اساس طبقهبندی وارثان و ارزش اموال متوفی تعیین میشود. شناخت دقیق از این قوانین میتواند به وارثان کمک کند تا فرآیند پرداخت مالیات را بهطور صحیح و بهموقع انجام دهند. همچنین، برخی از اموال از مالیات بر ارث معاف هستند که این موضوع میتواند در مدیریت ماترک و برنامهریزی مالی کمک شایانی به وارثان کند.