مجازات تعدد و تکرار جرم
تعدد و تکرار جرم دو مفهوم کلیدی در حقوق کیفری هستند که بهویژه در تعیین مجازات مجرمین نقش مهمی ایفا میکنند. با توجه به اینکه این دو مفهوم در بسیاری از جنبهها متفاوت هستند، در اینجا به توضیح و مقایسه آنها میپردازیم.
۱. تعریف
- تعدد جرم:
- تعدد جرم به وضعیتی اطلاق میشود که یک فرد چندین جرم را مرتکب شده است، اما این جرایم به دلایل مختلفی (مانند عدم کشف، فرار از پیگرد قانونی و …) هنوز مورد بررسی و صدور حکم قرار نگرفتهاند.
- این جرایم میتوانند عنوانهای مجرمانه مختلفی داشته باشند یا حتی یکسان باشند.
- تکرار جرم:
- تکرار جرم به وضعیتی اشاره دارد که یک فرد پس از محکومیت به دلیل ارتکاب یک جرم، مجدداً مرتکب جرم جدیدی میشود.
- این جرایم بهطور قانونی مورد رسیدگی قرار گرفته و حکمی در مورد آنها صادر شده است.
۲. شرایط وجود
- تعدد جرم:
- در این حالت، هیچ محکومیت کیفری وجود ندارد.
- مرتکب چندین جرم، بدون آنکه مورد پیگیری قانونی قرار گیرد، به این جرایم ادامه میدهد.
- تکرار جرم:
- در این حالت، فرد قبلاً بهدلیل ارتکاب یک جرم خاص محکوم شده است.
- پس از گذراندن محکومیت، مجدداً مرتکب جرم دیگری میشود.
۳. تأثیر بر مجازات
- تعدد جرم:
- مجازاتها ممکن است بهصورت مستقل برای هر جرم تعیین شوند، و مجازاتها میتوانند جمع شوند، اما هیچ یک از جرایم بهعنوان تکرار تلقی نمیشود.
- تکرار جرم:
- تکرار جرم میتواند به تشدید مجازات منجر شود. معمولاً در چنین مواردی، مجازاتهای بیشتری بهدلیل سابقه کیفری فرد اعمال میشود.
۴. نتیجهگیری
بهطور کلی، تعدد جرم به حالتی اشاره دارد که فرد جرایم متعددی مرتکب شده اما هیچ محکومیتی وجود ندارد، در حالی که تکرار جرم مربوط به وقوع یک جرم جدید پس از محکومیت به جرم قبلی است. این تفاوتها در نهایت به تأثیرات مختلفی بر نحوه رسیدگی قضائی و تعیین مجازاتها منجر میشود. شناخت صحیح از این دو مفهوم میتواند به قاضیان و وکلا در تعیین مجازات و اجرای عدالت کمک کند.
مجازات تعدد و تکرار جرم
آگاهی از قواعد مربوط به تعدد و تکرار جرم در قوانین جدید اهمیت زیادی دارد، زیرا وجود هر یک از این شرایط میتواند به مجازاتهای متفاوتی برای مرتکب منجر شود. بهعبارتی، هر یک از این مفاهیم میتواند بر نوع و میزان مجازات فرد تأثیرگذار باشد. در این بخش، به بررسی مجازاتهای مربوط به تعدد و تکرار جرم میپردازیم.
ابتدا لازم است اشاره کنیم که مجازاتهای حدی و تعزیری از یکدیگر متفاوتاند و حکم مربوط به تعدد و تکرار جرم در هر یک از آنها نیز بهطور جداگانه مورد بررسی قرار میگیرد. بهطور کلی، مجازات حدی مجازاتی است که نوع و مقدار آن بهوضوح در شرع مشخص شده است، در حالی که مجازات تعزیری به مجازاتی اطلاق میشود که نوع و مقدار آن توسط حکومت تعیین میشود.
مجازات تکرار جرم
در خصوص مجازات تکرار جرم در جرایم حدی، ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی بیان میکند که اگر شخصی سه بار مرتکب یک نوع جرم حدی شود و هر بار حد آن بر او جاری گردد، برای بار چهارم، مجازات او اعدام خواهد بود.
مجازات تکرار جرم در جرایم تعزیری نیز در ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی آمده است. بر اساس این ماده، اگر فردی بهخاطر ارتکاب جرم عمدی، به مجازات تعزیری درجه یک تا پنج محکوم شود و از تاریخ قطعیت حکم تا زمان اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان، مجدداً مرتکب جرم عمدی تعزیری درجه یک تا شش شود، حداقل مجازات او میانگین بین حداقل و حداکثر مجازات آن جرم خواهد بود و دادگاه میتواند مرتکب را به بیش از حداکثر مجازات، تا یک چهارم آن، محکوم کند.
مجازات تعدد جرم
طبق ماده ۱۳۱ قانون مجازات اسلامی، مجازات تعدد جرم در جرایم تعزیری بیان شده است. در این ماده گفته میشود که اگر یک رفتار واحد دارای عناوین مجرمانه متعدد (تعدد معنوی) باشد، مرتکب به مجازات اشد محکوم خواهد شد.
ماده ۱۳۲ قانون مجازات اسلامی به مجازات تعدد جرم در جرایم حدی اشاره دارد و بیان میکند که تعدد جرم در این نوع جرایم به جمع مجازاتها منجر میشود، مگر در مواردی که جرم و مجازات یکسان باشد. به عنوان مثال، اگر فردی چندین بار مرتکب جرم زنای محصنه شود، تنها یک بار مجازات خواهد شد، اما اگر همزمان مرتکب زنای محصنه و زنای غیر محصنه شود، به هر دو مجازات محکوم میگردد.
در ماده ۱۳۳ نیز پیشبینی شده که در تعدد جرایم مستوجب حد و قصاص، مجازاتها جمع میشود. در صورتی که مجازات حدی، موضوع قصاص را از بین ببرد یا موجب تأخیر در اجرای آن شود، ابتدا مجازات قصاص اجرا میشود.
ماده ۱۳۵ قانون مجازات اسلامی نیز مقرر میدارد که در صورت تعدد جرایم موجب حد و تعزیر، مجازاتها جمع میشود و ابتدا حد یا قصاص اجرا خواهد شد. اما اگر حد یا قصاص سالب حیات باشد و تعزیر، حق الناس یا تعزیر معین شرعی باشد، در این صورت، ابتدا تعزیر اجرا میشود.