کارکردهای منفی افزایش مهریه
ـ افزایش سن ازدواج
بر اساس یک تحقیق ۷۸ درصد جوانان مهریه سنگین را موجب گریز از ازدواج می دانند که این امر خود به مشکلات دیگر می انجامد. با توجه به بلوغ زودرس جنسی در جامعه, طولانی شدن زمان ازدواج و عدم تأمین نیازهای روحی و جسمی جوانان, مشکلات روحی و نابهنجاریهای اجتماعی را به دنبال دارد و به ایجاد بحرانهای شخصیتی و اجتماعی منتهی میشود. از جمله این نابهنجاریها، گرایش به ارتباطات غیرمتعارف دختر و پسر, افسردگی و اختلالات جنسی است. نیاز دختر و پسر به ازدواج، نیازی طبیعی و ذاتی است، خودداری طولانی از هجوم غریزه شهوت برای دختر و پسر امری مشکل به نظر می رسد. گاه طول زمان موجب فساد و افساد و تباه شدن نیاز به ازدواج شده و در مواردی سرکشی غرائز باعث افتادن افراد در منجلاب گناه و معصیت گردیده است.
گاهی جلوگیری از ازدواج برای پسران و دختران دردسر آفریده و آنان را به امراض مختلفی دچار کرده است و در برخی موارد ولع به ازدواج و موانع سر راه آن، حکایت عشق و عاشقی به بار آورده و دامن های پاک را آلوده می کند. بعضی از پدران و مادران به خانواده عروس یا داماد، مهریه ای را پیشنهاد میدنمایند که تحقق آن برای طرف مقابلشان بسیار سخت یا غیرممکن است و آنچنان در پیشنهادهای خود پافشاری میکنند که زمان ازدواج دختر و پسر میگذرد.
تغییر در نوع همسرگزینی
در برخی از کشورهای حاشیة خلیج بالا بودن مهریه، مردان را به انتخاب جایگزین های دیگر کشانده است. «درحال حاضر در کشور نفت خیز کویت مهریه ها بسیار سنگین است، در برخی موارد مقدار آن به پنجاه هزار دلار می رسد. این قیمتهای سرسام آور یکی از مهمترین دلایل گرایش جوانان این کشور به ازدواج با خارجیها به شمار می رود و همین مسأله نیز به بروز فساد اخلاقی در این کشور انجامیده است.»
کاهش نرخ ازدواج
«بیش از ۵/۱ میلیون دختر در عربستان به دلیل افزایش میزان مهریه موفق به ازدواج نشده اند .بر اساس این گزارش که در نشریه الوطن به چاپ رسیده، هزینه ازدواج در برخی از مناطق این کشور به ۴۰ هزار دلار می رسد. این افزایش هزینه ها باعث شده تا جوانان از ازدواج خودداری کنند و تعداد زنان و مردان مجرد این کشور به شدت افزایش یابد.»
ایجاد خصومت و دشمنی
از طرف دیگر نزاع ها بر سر مهریه نتیجه ای شوم دارد و به جای آنکه محبت زوجین را بیفزاید, دشمنی و عداوت می آفریند و به عوض اینکه نهال دوستی بکارد و دلها را به هم نزدیک سازد, تخم نفرت کاشته و قلبها را از هم دور می کند.
از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت است که فرمود: «لاتغالوا فی مهور النساء فتکون عداوه»؛ در مهریه های زنان زیاده روی نکنید که موجب دشمنی است.
تحمل اجباری زندگیهای تصنعی
از دیگر پیامد منفی مهریه های سنگین این است که برخی زندگیها علی رغم تمایل باطنی زن و شوهر به ادامة آن، همچنان در حالت کاملاً تصنعی ادامه می یابد. مرد توان پرداخت مهریه را ندارد و زن بر دریافت آن اصرار می ورزد. «چنانچه خانواده ای دچار بحران شود, بالا بودن مهریه ها مردان را مجبور می کند یا به قیمت آسیب خوردن, در هرحال تنها شکلی بی روح و جان از خانواده را حفظ کرده و به یک زندگی جهنمی ادامه دهند یا در صورت تمایل به طلاق چنان فضا را بر زن سخت بگیرند که با میل خود مهریه را بخشیده و خود را از زندان خانواده نجات دهد.»
احتمال سوداگری
برخی از دختران با انجام چند ازدواج و طلاق با مهریه سنگین پس از چند سال به ثروت غیره منتظره ای دست می یابند و شوهران آنها به اصطلاح چنان خانه خراب می شوند که قدرت دوباره سازی آن را نخواهند داشت. در گزارشی از سیمای جمهوری اسلامی دختری برای درخواست طلاق با مهریه ۳۰۰۰۰ سکه طلا به دادگاه مراجعه کرده بود. براساس همین گزارش این زن که از ازدواج چهارم طلاق میخواست، از این راه به ثروت کلانی دست یافته بود.
تحت الشعاع قرارگرفتن ارزشهای دینی
اگر بسیاری از تحلیل های ارائه شده، با نگرش عرف متشران و نوع مواجهه آنها با این سنت سازگاری و انطباق داشته باشد، با دیدگاه دین در این باره جدایی کامل دارد؛ به همین جهت، سفارش به سبک گرفتن مهریه به عنوان یک هدیه با انتظار تأمین آثار مورد نظر عرف، ناسازگاری آشکاری دارد که علت آن ضمیمه کردن نابجای دو ایده، از دو الگو با ویژگیهای متمایز است.
دیگر اینکه در نگرش اسلام، حقوق، بستر خاص خود را دارد و هیچ گاه از آن به عنوان ابزاری در جهت پرکردن خلأهای اخلاقی استفاده نشده است. آنچه از رویه دین در این خصوص استنباط می شود، عکس این جریان، یعنی استفاده از اخلاق به عنوان ضامن اجرای درست قواعد حقوقی، پرکردن فاصله ها و خلأهای حقوقی و در نتیجه وصول به مراتب بالای قانونگرایی و قاعده مندی از جمله پیامدهای التزام عملی به معیارها و ضوابط اخلاقی و به طور کلی، تحقق اخلاقیات است.
برخی تحلیلها مبنی بر اینکه مهریه دارای کارکردهای اجتماعی ، ازجمله تضمین اقتصادی زن پس از طلاق و نیز افزایش امنیت و ثبات ازدواج است، تبیین ناقصی از مسأله مهریه است. از بررسی آیات و روایات اسلامی در مورد میزان مهریه استفاده می شود که اسلام در امضای رسم مهریه،کارکردهای اجتماعی یاد شده را اصل قرار نداده است؛ چرا که تحقق این کارکرد بدون اختصاص مبلغ قابل توجهی از ثروت به زن امکان پذیر نیست، در حالی که بالابودن مهریه در تعدادی از روایات مورد نکوهش قرار گرفته است و برخی روایات حتی مهریه ای مانند تعلیم یک سوره قرآن به زن را که به طور قطع، ارزش اقتصادی ندارد، مورد تایید قرار داده است.
عرف متشرع از طرفی می خواهد التزام خویش به این سنت دینی را در ظاهر حفظ کند و از طرفی سعی می کند با استفاده از این فرصت برخی خواسته های خویش را برآورده کند. بنابراین افزایش یا کاهش مهریه بیش از آنچه ریشه دینی و مذهبی داشته باشد، تابع نحوة نگرش عرف به آن بوده است. از نقطه نظر دینی هیچ ارتباط مستقیمی بین وجود مهریه و تحقق غایات مورد نظر عرف وجود ندارد.