ازدواج موقت بدون اجازه همسر
در قانون مدنی ایران در مواد ۹۰۰ ،۹۰۱ و ۹۴۲، به این موضوع اشاره کرده است که مرد می تواند زنان متعدد بگیرد . چند همسری در قانون به چهار مورد نکاح دائم محدود شده است . این اختیار در مرحله اول توسط عرف و عادت مسلم که ریشه مذهبی نیز دارد به مرد داده شده است .
سپس در قانون موادی در این مورد بیان شده است . بعدا به منظور جلوگیری از سوء استفاده مردان و محدود کردن چند زنی و حمایت از زنان جامعه برای نخستین بار ، قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۴۶ اجازه دادگاه را برای ازدواج مجدد مرد لازم شمرد . ماده ۱۴ این قانون مقرر می دارد :
هرگاه مرد بخواهد با داشتن زن ، همسر دیگری اختیار کند باید از دادگاه تحصیل اجازه کند . دادگاه زمانی اجازه ازدواج مجدد را به زوج خواهد داد که با انجام اقدامات ضروری و در صورت امکان تحقیق از زن فعلی دربابد که زندگی در کنار این زن ، مرد را دچار مشقت کرده است و احراز کند که مرد توانایی مالی و این قدرت را دارد که با اجرای عدالت دو زن را در کنار خودش داشته باشد .
قانون گذار در جهت ضمانت اجرای این ماده ، ضمانت اجرایی مطابق با ماده۵ قانون ازدواج مصوب ۱۳۱۶-۱۳۱۰ در نظر گرفته است که در انتهای همین ماده آمده است ، هرگاه مردی بدون تحصیل اجازه از دادگاه اقدام به عقد ازدواج مجدد نماید به مجازات شش ماه تا دو سال حبس‌تأدیبی محکوم خواهد شد .
مرد برای ازدواج مجدد از نوع دائم و ثبت آن به اجازه همسر اول خود احتیاج دارد و در صورت انجام ندادن این کار ، او مطابق با ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مرتکب جرم شده و مجازات آن جزای نقدی درجه ۵ یا حبس تعزیری درجه ۷ است . زوجه در صورت اثبات ازدواج مجدد همسرش می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند ، البته باید توجه داشته باشیم اگر ازدواج مجدد مرد ناشی از امتناع زوجه در ایفای وظایف زناشویی باشد ، این اقدام از مصادیق شروط ضمن عقد و ایجاد حق تقاضای طلاق نیست .
اما در مورد ازدواج موقت یا صیغه این موارد مصداقی ندارد و ازدواج موقت بدون اجازه همسر اول جرم نیست . در ازدواج مجدد مرد اعم از عقد دائم یا موقت باید شرایط قانونی رعایت شود اگر مرد شرایط قانونی را رعایت نکند ، زن می‌تواند با توجه به موارد ضمن عقد اقدام قانونی انجام دهد یعنی اگر مرد شرط ضمن عقد را امضا کرده باشد و همسر دیگری اختیار کند حتی به عقد موقت و زن این امر را در دادگاه به اثبات برساند حق طلاق خواهد داشت یا اینکه به واسطه عسر و حرج خواهد توانست از شوهرش طلاق بگیرد .
عواقب ازدواج موقت بدون اجازه همسر
برای مرد مطابق ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ عدم ثبت ازدواج دائم جرم بوده و مجازات آن جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت می باشد . بنابراین این ماده به این نتیجه می رسیم عدم ثبت ازدواج موقت بدون اجازه همسر و بدون ثبت هم جرم نیست زیرا لزومی به ثبت این واقعه مانند ازدواج دائم نیست . فارغ از بحث کیفری اما زن اول با اثبات ازدواج مجدد شوهر بدون اجازه خود می تواند به استناد بند ۱۲ شروط عقد نامه تقاضای طلاق کند . چون شرط مندرج در بند ۱۲ سند نکاحیه مطلق است بنابراین نوع ازدواج مجدد از حیث دائم یا موقت و نیز علت ازدواج مجدد مرد از حیث عدم تمکین زن که مصداق همان نشوز زوجه است یا نا باروری زن و غیره … تأثیری در استفاده از مشروط له یا همان همسر اول در استفاده از شرط مندرج در بند ۱۲ قباله ازدواج ندارد . همسر اول در صورت تمایل علاوه بر طلاق می تواند مهریه را هم وصول نماید . زیرا با تحقق این بند از شروط ضمن عقد ، زن وکیل زوج در طلاق می گردد اما اگر شوهر شرط مذکور را امضاء نکرده باشد زوجه می تواند از طریق اثبات عسر و حرج و البته استناد به بند ۱۰ ماده ۸ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ از دادگاه تقاضای طلاق کند .
سوال: اگر مرد متاهلی بخواهد با زن دیگری به عقد موقت یا صیغه ازدواج کند ، آیا اجازه دادگاه برای ازدواج مجدد لازم است ؟
رای اصراری هیئت عمومی دیوان عالی کشور مصوب۱۳۴۶، اذن دادگاه را در ازدواج موقت لازم دانسته است : ( هر مردی که بدون تحصیل اجازه از دادگاه اقدام به ازدواج مجدد کند به مجازات مقرر در ماده ۵ قانون ازدواج محکوم خواهد شد و نظر به اینکه همسر با نکاح دائم یا موقت اختیار می شود و اطلاق ازدواج به هرمورد اطلاق صحیحی است و قانون مدنی نیز عقد موقت را در فصل ششم از کتاب هفتم تصریح کرده و آن را از اقسام نکاح دانسته است ، توجیه و استدلال دادگاه مبنی بر حصر اختیار شوهر در ازدواج مجدد با نکاح دائم و عدم شمول نکاح منقطع ،با عموم و اطلاق ماده مزبور موافق نبوده و پشتوانه منطقی ندارد . لذا ازدواج مجدد چه به صورت دائم و چه منقطع ، باید با تحصیل اجازه از دادگاه باشد )
طلاق بدلیل ازدواج موقت بدون اجازه همسر
آیا زن می تواند با اثبات ازدواج مجدد شوهر بدون رضایت او و با وجود مخالفت شوهر طلاق بگیرد ؟
آیا ازدواج مجدد شوهر شامل ازدواج موقت (صیغه) می شود ؟
در این مورد رویه دادگاه ها با هم متفاوت است ، به طور قطعی نمی توان جواب صحیح داد و آراء متناقضی در این مورد صادر شده است ولی به چند نکته باید توجه کرد : اثبات ازدواج موقت مرد به دلیل عدم ثبت در اداره ثبت احوال دشوار است . چون گفتیم اگر اثبات کند با توجه به بند ۱۲ عقد نامه می تواند حق طلاق همراه با وصول مهریه داشته باشد . اگر هم مدت آن تمام شده باشد باز هم در فرض اثبات طلاق دشوار است . اگر مدت تمام شده باشد دیگر از نظر بعضا دادگاه ها دلیلی جدایی زن و اتفاق افتادن شرط ۱۲ عقد نامه منتفی شده است . اما اگر زن بتواند ازدواج موقت شوهر را که ثبت شده است یا ثبت نشده اما با دلیل محکم توانسته نزد دادگاه خانواده ثابت کند ، می تواند با استناد به شرط ۱۲ عقد نامه طلاق بگیرد البته اگر مرد آن شرط را امضا کرده باشد در غیر این صورت اگر امضا نکرده باشد اما زن بتواند ازدواج موقت یا صیغه را ثابت کند بر مبنای عسر و حرج می تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند .