اوصاف عقد بیع
۱- بیع از عقود تملیکی است
بیع یکی از عقود تملیکی است. در واقع، عقد بیع یکی از انواع عقود تملیکی است که به طور معمول در آن مالکیت یک مال (مبیع) از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. این انتقال مالکیت به صورت قطعی و بدون شرط است، به عبارت دیگر، مالکیت بلافاصله و به طور کامل از یک طرف به طرف دیگر منتقل می‌شود، و هیچ شرطی برای انتقال این مالکیت وجود ندارد.
در عقد بیع، مبیع (کالا یا مال) و ثمن (پول یا کالای معوض) به صورت مبادله‌ای به یکدیگر می‌رسند، و هر دو طرف قبل از انجام معامله بر شرایط و قیمت مبادله توافق می‌کنند. بنابراین، بیع نه تنها یک عقد تملیکی است بلکه یک مبادله قانونی است که به توافق دو طرف برای انجام معامله و انتقال مالکیت از یک فرد به دیگری بستگی دارد.
۲- بیع از عقود معوض است
با وجود اینکه بیع در واقع یکی از انواع عقود تملیکی است، اما نباید به عنوان یک عقد معوض تلقی شود. در عقد بیع، مبیع (کالا یا مال) و ثمن (پول یا کالای معوض) به صورت مبادله‌ای به یکدیگر می‌رسند. از این رو، بیع می‌تواند به عنوان یک عقد تملیکی و مبادله‌ای در نظام حقوقی تعریف شود.
در بیع، تعهد به انتقال مبیع باعث می‌شود که اگر یکی از طرفین تعهد خود را نقض کند، طرف دیگر حق داشته باشد که از آن طرف خواسته یا خود اجرای تعهد را موکول نماید. به عبارت دیگر، اگر فروشنده تعهد خود به تسلیم مبیع را نقض کند، خریدار می‌تواند از فروشنده خواسته که مبیع را تحویل دهد یا خود این کار را انجام دهد و پول را به فروشنده پرداخت کند.
بنابراین، بیع از عقود معوض تفاوت دارد و نباید به عنوان یک عقد معوض در نظام حقوقی تلقی شود.
۳- بیع عقدی لازم است
بیع یکی از عقودی است که لازم است، به این معنا که هیچ یک از طرفین حق برهم زدن آن را به تنهایی ندارند، مگر اینکه این امکان به طور صریح توسط قانون یا با رضایت طرفین در قرارداد در نظر گرفته شده باشد. از طرفی، همانطور که اشاره کردید، طرفین در موارد خاصی مانند حضور در مجلس عقد یا در برخی موارد خاص دیگر می‌توانند حق برهم زدن بیع را داشته باشند.
به‌عنوان مثال، در مواردی مانند خرید و فروش حیوان، ممکن است قوانین اجازه دهنده‌ای برای خریدار برای فسخ عقد بیع به وجود آورند، مانند حق به طرف خریدار تا زمان معینی برای ارزیابی حالت سلامتی حیوان و اعلام تصمیم خود برای ادامه یا فسخ عقد.
بنابراین، بیع یک عقد لازم است ولی ممکن است در شرایط خاص، حق برهم زدن آن برای یکی یا هر دو طرف به وجود آید، بسته به شرایط قانونی و توافقات میان طرفین.
۴- بیع عقدی رضایی است
بیع به‌عنوان یک عقد رضایی شناخته می‌شود، یعنی برای انعقاد آن نیاز به هیچ تشریفات یا فرآیند خاصی نیست. اصلی‌ترین عنصر برای برقراری بیع، ایجاب و قبول طرفین به شرایط معامله است. به‌طور معمول، با ایجاد توافق در مورد شرایط و قیمت مبادله، بیع انجام می‌شود و مالکیت مبیع و ثمن به ترتیب به خریدار و فروشنده منتقل می‌شود.
با این وجود، در برخی حالات خاص ممکن است صرف ایجاب و قبول کافی نباشد و نیاز به اقدامات یا تشریفات دیگر باشد. به‌عنوان مثال:
- بیع صرف (بیع طلا و نقره): در این حالت، علاوه بر ایجاب و قبول، قبض موضوع عقد (یعنی اخذ و تحویل فیزیکی کالا) نیز برای تحقق و صحت بیع ضروری است. بدون این قبض، بیع به طور کامل انجام نشده است.
- فروش اموال دولتی: در این مورد، برگزاری مزایده یا اقدامات دیگری ممکن است به‌عنوان شرط انجام بیع تعیین شود. این اقدامات به منظور اطمینان از اخذ بهترین قیمت برای اموال دولتی انجام می‌شود.
بنابراین، در برخی شرایط خاص، علاوه بر ایجاب و قبول، نیاز به اقدامات دیگری نیز برای انجام بیع و اعمال آن وجود دارد.