قرابت رضاعی یک مفهوم قانونی و فقهی در اسلام است که بر اساس آن، اگر یک کودک از شیر مادر خود به غیر از مادرش شیر بنوشد، رابطه محرمیت میان کودک و زنی که او از شیر آن زن نوشیده است، برقرار می‌شود. این مفهوم به منظور تعیین محدودیت‌های ازدواج و روابط خویشاوندی میان افراد در جامعه به کار می‌رود. مفهوم قرابت رضاعی در فقه اسلامی به منظور محدودیت ازدواج و تعیین اصول مورد احترام میان اعضای خانواده به کار می‌رود.

ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی بر اساس فقه اسلامی مشخص کرده است که چه شرایطی باعث برقراری قرابت رضاعی می‌شوند. این ماده معمولاً تعیین می‌کند که کودک باید به مدت معینی از شیر مادر خود نوشیده باشد تا قرابت رضاعی برقرار شود. این شرایط ممکن است در مقررات مختلف حقوقی و فقهی در کشورهای مختلف متغیر باشند.

معمولاً ازدواج بین کودک و زنی که قرابت رضاعی با او برقرار شده است، غیرمجاز و ممنوع است و ممکن است به عنوان نهایتاً نسبت اصلاحی محسوب شود. این مفهوم به منظور حفظ تنوع و شفافیت در روابط خویشاوندی و ازدواج در جامعه به کار می‌رود.

 

قرابت رضاعی چیست؟

مفهوم قرابت رضاعی تنها محدود به مادر و خواهر رضاعی نیست و ممکن است به خویشاوندان دیگر نیز تعمیم یابد. مفهوم قرابت رضاعی بر اساس فقه اسلامی شامل خویشاوندانی می‌شود که با کودک از شیر یک مادر غیر از مادر زاده رابطه رضاعی داشته باشند. این افراد ممکن است به عنوان خویشاوندان رضاعی محسوب شوند و برای آنها قواعد خاصی وضع شود.

بنا به آیه ۲۳ سوره نساء، از خویشاوندان رضاعی به عنوان “مادرانی که شما را شیر داده اند و خواهران رضاعی شما” یاد شده است. اما این فقهی مفهوم می‌تواند به خویشاوندان دیگر نیز تعمیم یابد، به شرطی که کودک از شیر آنها نوشیده باشد و رابطه رضاعی بین آنها برقرار باشد.

از اهمیت این مفهوم در حقوق اسلامی این است که ازدواج بین افرادی که به عنوان خویشاوندان رضاعی محسوب می‌شوند، غیرمجاز است و باعث برقراری رابطه محرمیتی بین آنها می‌شود. این محرمیت‌ها معمولاً تعیین می‌کنند که این افراد نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند. این اصول به منظور حفظ تنوع و شفافیت در روابط خویشاوندی و ازدواج در جامعه اسلامی تعیین شده‌اند.

 

 

آثار قرابت رضاعی

قرابت رضاعی، همانند سایر اقسام قرابت نظیر قرابت نسبی و قرابت سببی، آثار و محدودیت‌های خاصی را برای ازدواج و روابط خویشاوندی دارد. این محدودیت‌ها برای حفظ تنوع و شفافیت در روابط خویشاوندی در جامعه تعیین شده‌اند.

مفهوم “حرمت مرتبط با نکاح” در اینجا به این معناست که افرادی که از نظر ارتباط نسبی در ازدواج حرام هستند (مثل نیای نیازاده، عمه و پسرخاله، و غیره)، به لحاظ قرابت رضاعی نیز حرام هستند. این به این معناست که اگر کودک از شیر یک زن به غیر از مادرش شیر بنوشد و رابطه رضاعی بین او و آن زن برقرار باشد، آن کودک با خویشاوندان نسبی آن زن (مانند فرزندان زن به غیر از مادرش) حرامیت ازدواج و روابط خویشاوندی دارد.

ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی، این مفهوم را تأیید می‌کند و معین می‌کند که قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح، در حکم قرابت نسبی است. این اصل به منظور جلوگیری از ازدواج بین اشخاصی که قرابت رضاعی با آنها برقرار شده و قوانین مرتبط با نسبیت را رعایت می‌کند.

مهمترین آثار قرابت رضاعی را می توان در موارد زیر خلاصه نمود :

1. محدودیت نکاح: قرابت رضاعی محدودیت‌هایی برای ازدواج مانند قرابت نسبی دارد. به عبارت دیگر، اگر از نظر قرابت نسبی نمی‌توان با یک فرد ازدواج کرد (مثلاً با مادر یا خواهر نسبی)، همین محدودیت برای قرابت رضاعی نیز صدق می‌کند. بنابراین، اگر کودک از شیر یک زن به غیر از مادرش شیر بنوشد و رابطه رضاعی بین آنها برقرار باشد، او با خویشاوندان نسبی زن (مثل مادر نسبی) محرمیت ازدواج دارد.
2. محدودیت‌های قرابت: محدودیت‌هایی که بین خویشاوندان زن و شوهر وجود دارند، نیز در قرابت رضاعی معتبر هستند. به عنوان مثال، در قرابت نسبی، مرد نمی‌تواند با مادر زن خود ازدواج کند. به همین ترتیب، اگر مادر رضاعی برقرار باشد، همین محدودیت برای او نیز صدق می‌کند.