مطالبه خسارت بر هم زدن نامزدی
نامزدی یا وعده ازدواج به طور کلی می‌تواند به عنوان یک نوع قرارداد در نظر گرفته شود که دو نفر با هدف ازدواج در آینده به توافق می‌رسند. با این حال، بر اساس تعديلات انجام شده در ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی، وعده ازدواج به تنهایی ایجاد علقه زناشویی نمی‌کند. از این رو، هر یک از زن و مرد، تا زمانی که عقد نکاح انجام نشده باشد، می‌توانند از ادامه وعده ازدواج امتناع نموده و دیگر طرف نمی‌تواند به زور ایشان را به ازدواج وادار کرده یا از ایشان به دلیل امتناع از انجام عقد نکاح، خسارتی دریافت کند.
قبل از اصلاحات، در قانون مدنی پیشین امکان مطالبه خسارت به دلیل بر هم خوردن نامزدی که به صورت عمدی انجام شده بود، در نظر گرفته شده بود. با اماکن تغییرات اعمال شده، امکان مطالبه خسارات به دلیل بر هم خوردن نامزدی به شیوه‌های مختلف و با استفاده از اصول و قوانین جدید، در قانون اصلاح شده امکان‌پذیر خواهد بود.
مطالبه خسارات ناشی از بر هم زدن نامزدی
به علاوه از اینکه در ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی امکان بازگرداندن هدایای دوران نامزدی آورده شده است، در ماده ۱۰۳۶ نیز امکان مطالبه خسارات ناشی از بر هم زدن نامزدی توسط یکی از نامزدها در نظر گرفته شده است. مطابق این ماده: “اگر یکی از نامزدها وصلت منظور را بدون دلیل موجهی به هم بزند، در حالی که طرف مقابل یا ابوین او یا اشخاص دیگر به اعتماد وقوع ازدواج مغرور شده و هزینه‌هایی را کرده باشند، طرفی که وصلت را به هم زده است، ملزم به تحمل خسارات ناشی از این اقدام خواهد بود. با این حال، این خسارات تنها مرتبط به هزینه‌های متعارف خواهند بود.”
از این رو، بر اساس این قانون مدنی، امکان مطالبه خسارات ناشی از بر هم زدن نامزدی برای هر یک از نامزدها فراهم شده است. البته، شرایط مشخصی برای مطالبه خسارات نامزدی ذکر شده‌اند که شامل بر هم زدن نامزدی بدون وجود دلیل موجه و جبران خسارات متعارف ناشی از این عمل می‌شوند. این شرایط می‌توانند به عنوان پایه‌های اعتبارسنجی در مورد مطالبه خسارات ناشی از بر هم زدن نامزدی مورد استفاده قرار گیرند.
بر هم زدن نامزدی بدون وجود دلیل موجه
ماده ۱۰۳۶ به وضوح اشاره دارد که یکی از شرایط اساسی برای امکان مطالبه خسارات ناشی از بر هم زدن نامزدی این است که نامزدی بدون دلیل موجه به هم خورده باشد و کسی که نامزدی را به هم زده است، علت به خصوصی برای این اقدام نداشته باشد.
بنابراین، اگر یک نامزد به طرف مقابل در مورد شغل یا خانواده‌اش دروغ گفته و از فریبکاری یا تدلیس برای ازدواج استفاده کرده باشد و این موضوع بعداً روشن شود، طرف مقابل امکان مطالبه خسارت ناشی از بر هم زدن نامزدی را نخواهد داشت. زیرا در این صورت، نامزد خود با اقدامات پنهانی خود، دلیل بر هم زدن نامزدی را فراهم کرده و از این جهت امکان مطالبه خسارت مختصر خواهد شد.
به عبارت دیگر، اگر بر هم خوردن نامزدی از روی قصد و عمد بوده و هیچ دلیل موجهی برای بر هم زدن نامزدی وجود نداشته باشد، طرف آسیب‌دیده از امکان مطالبه خسارات ناشی از این اقدام بهره‌مند خواهد بود.
جبران خسارات متعارف ناشی از به هم خوردن نامزدی
شرایط امکان مطالبه خسارات و ضرر ناشی از بر هم زدن نامزدی بر اساس ماده ۱۰۳۶ قانون مدنی شامل تنها مخارج متعارف بود که مانند هزینه‌های اجاره خانه، دوختن لباس عروسی و جشن نامزدی در حدود شئون زن و مرد بودند. اگر یکی از نامزدها مخارج غیرمتعارفی نظیر مهمانی‌های غیرمعمول یا سفرهای تفریحی پرخرج داشته باشد، امکان مطالبه خسارات ناشی از این مخارج غیرمتعارف وجود نخواهد داشت.
تا قبل از اصلاحات انجام شده در سال ۱۳۷۰، ماده ۱۰۳۶ این امکان را فراهم می‌کرد. با اماکن تغییرات، این ماده از قانون مدنی حذف شده است. با این حال، از آنجا که بر هم زدن نامزدی بدون دلیل موجه به نوعی سوء استفاده از حق و تقصیر محسوب می‌شود، ممکن است بر اساس قواعد عام مسئولیت مدنی، زیان‌های ناشی از بر هم زدن نامزدی بدون دلیل موجه قابل مطالبه باشند. به همین دلیل، هر یک از نامزدها می‌توانند به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست مطالبه خسارات ناشی از بر هم زدن نامزدی را تقدیم نمایند.