تعیین مهریه محجورین
در اصطلاح فقهی، “حجر” به معنای منع از انجام برخی اعمال و تصرفات در اموال و دارایی‌ها و حقوق قانونی افراد است. افرادی که از انجام این تصرفات ممنوع شده و تحت حجر قرار گرفته‌اند، به عنوان “محجور” شناخته می‌شوند. این ممنوعیت به دلیل محافظت از افرادی که از نظر قانونی قادر به تصمیم‌گیری صحیح در مورد امور مالی خود نیستند و احتمال وارد کردن خسارت به خود یا دیگران وجود دارد، وارد می‌شود.
در پاسخ به سوال در مورد انواع محجورین، ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی تعیین می‌کند که محجورین به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- صغار: این دسته شامل اشخاصی است که به سن قانونی بلوغ نرسیده‌اند. به طور کلی، دختران در سن نه سال تمام قمری و پسران در سن پانزده سال تمام قمری به سن بلوغ می‌رسند. افرادی که به این دسته تعلق دارند، ممنوعند از انجام برخی معاملات و تصرفات مالی تا رسیدن به سن بلوغ.
- اشخاص غیر رشید یا سفیه: این دسته شامل افرادی است که تصرفات مالی‌شان عقلانی نیست و نمی‌توانند به درستی ارزیابی کنند که چگونه تصمیم‌گیری‌های مالی انجام دهند. معاملات و تصرفات این افراد نافذ نیستند مگر اینکه ولی قهری یا قیم اجازه دهد.
- مجانین یا افراد مجنون: این دسته شامل افرادی است که به هر دلیلی مجنون و دیوانه شناخته می‌شوند. آنها قدرت تصمیم‌گیری و تمیز کردن موقعیت‌های مالی را ندارند. به طور کلی، از تصرف در اموال خود ممنوع هستند و به صورت مستقل به امور مالی و غیرمالی پرداخت نمی‌کنند.
این دسته‌بندی به منظور حفظ منافع افراد انجام می‌شود و جلوی انجام تصرفاتی که به آنها یا دیگران آسیب می‌زند را می‌گیرد.
چه کسی حق تعیین مهریه محجورین را دارد
در مورد تعیین مهریه برای محجورین، وابسته به نوع محجوری و شرایط خاصی که وجود دارد، حق تعیین مهریه به افراد مختلف تعلق می‌گیرد. در زیر به توضیح موارد مختلف می‌پردازم:
- صغیر ممیز: صغیر ممیز، به عنوان یک شخص قادر به تشخیص خوب و بد و دارای اراده لازم برای انجام معاملات، مهریه را می‌تواند به صورت مستقل تعیین کند.
- صغیر غیر ممیز: صغیر غیر ممیز که فاقد اراده لازم برای تعیین مهریه است، نیاز به اذن ولی قهری دارد تا بتواند ازدواج کند و مهریه تعیین کند.
- سفیه یا غیر رشید: افراد سفیه یا غیر رشید نیز نیازمند اجازه ولی قهری یا قیم هستند تا مهریه را تعیین کنند. این اجازه باید با رعایت مصلحت سفیه داده شود.
- اشخاص مجنون: افراد مجنون فاقد قوه تعقل و درک هستند، و برای ازدواج و تعیین مهریه نیاز به تأیید پزشک دارند. در مورد ازدواج مجنون، تعیین مهریه توسط تأیید پزشک و با موافقت ولی قهری یا قیم انجام می‌شود.
تعیین مهریه بدون اجازه ولی قهری یا قیم توسط سفیه یا مجنون غیرنافذ است، یعنی ولی قهری یا قیم می‌توانند این تعیین مهریه را تنفیذ (اجازه) کنند یا آن را رد کنند. این تدابیر به منظور حفظ مصلحت و منافع افراد محجور در مواجهه با وضعیت‌های خاص مرتبط با ازدواج ایشان اتخاذ شده‌اند.
- اگر یک فرد مجنون در زمانی که کودک بوده و تا زمانی که بالغ شده، جنونش ادامه داشته باشد، مهریه باید توسط ولی قهری تعیین شود. اما اگر پس از بالغ شدن فرد مجنون، جنون او ادامه دارد، قیم می‌تواند مهریه او را مشخص کند. این تدابیر به منظور حفظ منافع و مصلحت افراد محجور مطابق با وضعیت‌های خاصی که ممکن است پیش بیاید، اعمال می‌شود.تدابیری که برای تعیین مهریه در مورد ازدواج مجنون اعمال می‌شود، بر اساس مصلحت و حفظ منافع افراد محجور تنظیم شده‌اند. اگر فرد مجنون در زمانی کودک بوده و جنون او ادامه داشته و تا زمان بالغ شدن او ادامه داشته باشد، تعیین مهریه توسط ولی قهری (پدر یا جد پدری) صورت می‌گیرد. این امر به دلیل عدم قابلیت فهم و تصمیم‌گیری مناسب از سوی فرد مجنون در دوران کودکی و ناتوانی او در تعیین مهریه می‌باشد.
بعد از بالغ شدن فرد مجنون، اگر جنون او ادامه دارد، تعیین مهریه مجدداً توسط ولی قهری انجام می‌شود. اما اگر پس از بالغ شدن فرد مجنون، جنون او پایان می‌یابد، قیم (شخصی که به عنوان قیم انتخاب شده است) می‌تواند مهریه او را تعیین کند.