شرایط پرداخت نفقه همسر
در کشور ما شرایط پرداخت نفقه همسر توسط قوانین و مقررات اسلامی تعیین می‌شود.
شرایط پرداخت نفقه همسر در ایران به شکل زیر است:
- مبلغ نفقه: مبلغ نفقه باید توسط شوهر برای همسر خود تعیین شود و باید به نحوی محاسبه شود که برای تامین هزینه‌های معقول همسر کافی باشد. معمولاً این مبلغ بر اساس درآمد و توانایی مالی شوهر تعیین می‌شود.
- زمان پرداخت: نفقه عموماً به صورت ماهیانه پرداخت می‌شود. مبلغ و زمان پرداخت نفقه می‌تواند در توافقات قبلی بین همسران تعیین شود یا توسط دادگاه مشخص شود.
- موارد مشمول نفقه: نفقه شامل همسر و فرزندان مشترک می‌شود. اگر همسر دیگری ازدواج کرده باشد، شوهر می‌بایست نفقه همسر دوم را هم پرداخت کند.
- تغییر شرایط: اگر شرایط مالی یا خانوادگی شوهر یا همسر تغییر کند، ممکن است نیاز به تغییر در میزان نفقه وجود داشته باشد. در این صورت، می‌توان از طریق دادگاه تغییرات لازم را اعمال کرد.
- تعیین توسط دادگاه: در صورتی که همسران نتوانند در توافق نهایی در مورد میزان و شرایط نفقه برسند، دادگاه ممکن است تصمیم‌گیری کند و میزان نفقه را تعیین کند.
یکی از اصول اساسی در شرایط پرداخت نفقه همسر در اسلام و در بسیاری از کشورها، دائمی بودن عقد نکاح است. این به این معناست که شرایط پرداخت نفقه فقط در صورتی معتبر است که عقد نکاح بین همسران باقی باشد و زن و مرد به عنوان همسران قانونی همدیگر شناخته شوند. این اصل معمولاً در حالت‌هایی که عقد نکاح لغو شده یا جداگانه شده باشد، اعمال نمی‌شود.
به عنوان مثال، اگر یک زوج جداگانه شده و عقد نکاح آنها به پایان رسیده باشد، شوهر ممکن است از پرداخت نفقه معاف شود. همچنین، اگر همسر جدیدی داشته باشد، او نیز ممکن است حقوق نفقه را از شوهر سابق نخواهد داشت.
در برخی از حالات استثنائی، ازدواج موقت (متعه) نیز می‌تواند موجب تعیین شرایط نفقه شود. ماده ۱۱۱۳ از قانون مدنی ایران به شرط‌های توافقی در مورد نفقه در ازدواج موقت اشاره دارد. این ماده تعیین می‌کند که اگر زوج در مورد مبلغ و شرایط نفقه در ازدواج موقت توافق کرده باشند، شوهر موظف به پرداخت نفقه همسر خود بر اساس توافق شده است.
توجه داشته باشید که ازدواج موقت در اسلام به عنوان یک ازدواج موقت و معینی شناخته می‌شود که معمولاً برای مدت معینی انجام می‌شود و پس از اتمام مدت معین، عقد نکاح به پایان می‌رسد. در این حالت، توافقاتی که در مورد نفقه انجام شده است، اعمال می‌شود تا آن زمان که مدت توافق به پایان برسد.
در برخی از حالات و مطابق با قانون مدنی ایران، پرداخت نفقه همسر ممکن است به تمکین (رضایت) زن از شوهر خود منوط شود. این به این معناست که زن باید به توافق نفقه با شوهر خود رضایت داشته باشد و توافقی انجام شود.
در مواردی که زن تمکین نداشته باشد و از پرداخت نفقه توافق نشده باشد، ممکن است او از شوهر خود نفقه دریافت نکند و این مسئله به دادگاه و قوانین مربوط به نفقه و حقوق خانواده وابسته خواهد بود.
در برخی از موارد قانونی، حق حبس زن به عنوان یک استثناء از شرایط پرداخت نفقه همسر مطرح می‌شود. این مسأله به معنایی استثنائی تلقی می‌شود که در شرایط خاصی اعمال می‌شود و در آن، شوهر می‌تواند از پرداخت نفقه به زن خود معاف شود.
در برخی از تفسیرهای قانونی و شرایط، اگر زن اقدام به ترک خانه و زندگی با شوهر نکند و از او حبس شود (یعنی در منزل نماند و با شوهر همراه نشود)، شوهر ممکن است از پرداخت نفقه معاف شود. این مسئله با توجه به مقررات حقوقی مختلف و نوع تعهدات زوجین ممکن است متغیر باشد.
برای اجرای حق حبس به عنوان یک استثناء از شرایط پرداخت نفقه همسر در برخی قوانین و شرایط حقوقی، زن باید از هرگونه تمکین (رضایت) در برابر شوهر خود خودداری کرده باشد و همچنین، مهریه (عندالمطالبه) را حال داشته باشد. این موارد به عنوان عناصری در اثبات حق حبس مطرح می‌شوند.
خودداری از تمکین: اگر زن به توافق با شوهر خود رضایت ندهد و از اقداماتی که به تمکین مشهور است مثل تاخیر در اجرای حقوق یا ترک خانه و زندگی با شوهر خود خودداری کند، ممکن است شوهر به اندازه تمکین نیاز به پرداخت نفقه نداشته باشد.
حقوق عندالمطالبه (مهریه): زن باید حقوق عندالمطالبه را به میزان معقولی در اختیار داشته باشد. در صورتی که زن از شوهر خود حقوق عندالمطالبه را بخواهد و او توانایی پرداخت آن را داشته باشد، شوهر ممکن است از پرداخت نفقه معاف شود.
استثنای اول، در جایی است که حق تعیین منزل، ضمن عقد نکاح، به زن داده شده باشد. در این صورت، زن، حق خواهد داشت تا شهر و منزل محل سکونت را مشخص کرده و شوهر، نمی تواند به بهانه مخالفت با خواست زن، از پرداخت نفقه به وی خودداری کند.
استثنای دوم، مربوط به ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی بوده که به موجب آن: « اگر بودن زن با شوهر در یک منزل، متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می تواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه، حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور، معذور است، نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.»
صحیح است، در برخی از حالات و شرایط حقوقی در قوانین مختلف، شرط سکونت زن در منزل تعیین شده توسط شوهر می‌تواند به عنوان یک شرط پرداخت نفقه همسر مطرح شود. این به معنایی است که شوهر ممکن است از پرداخت نفقه معاف شود تا زمانی که زن در منزلی که توسط شوهر تعیین شده ساکن شود و از ترک خانه خودداری کند.
در برخی از حالات و شرایط حقوقی، پرداخت نفقه همسر ممکن است اختصاص به دوران عقد نداشته و حتی بعد از جدایی زوجین نیز می‌تواند ادامه داشته باشد.
این شرایط عبارتند از:
۱٫ دوران عده طلاق رجعی: در دوران عده طلاق رجعی، اگر زن و شوهر تصمیم به تصالح و ادامه زندگی مشترک بگیرند، شوهر موظف به پرداخت نفقه همسر خود تا زمان پایان دوران عده طلاق رجعی می‌باشد.
۲٫ دوران عده وفات: در دوران عده وفات، اگر شوهر فوت کند، وراث او ممکن است موظف به پرداخت نفقه همسر فوت‌کرده تا زمان پایان دوران عده وفات باشند.
۳٫ دوران عده طلاق بائن و فسخ نکاح: در دوران عده طلاق بائن و فسخ نکاح، اگر زن باردار باشد، شوهر ممکن است تا پایان وضع حمل (بارداری) نفقه همسر خود را پرداخت کند.
بهترین راه برای درک دقیق تر شرایط پرداخت نفقه همسر در مورد خودتان، مشورت با یک وکیل مختصر حقوق خانواده یا مشاور حقوقی می‌باشد. آنها می‌توانند شما را در مورد شرایط دقیق و حقوقی مربوط به نفقه در محل زندگی خود راهنمایی کنند.